دلایل ایجاد کپک گوجه فرنگی
آیا می‌دانید که چرا کپک گوجه فرنگی ایجاد می‌شود؟ عارضه‌ای که هم در مزرعه و هم در انبارهای ذخیره ممکن است مشاهده کنید. کپک زدن گوجه فرنگی، نه تنها به بازارپسندی آن لطمه وارد می‌کند؛ بلکه زحمات کل پرورش را بر باد می‌دهد.
علاوه بر آن از آن جایی که قسمت بزرگی از تمرکز شما روی تولیدات مزرعه‌تان است؛ بنابراین شناخت عوامل کپک گوجه فرنگی، برگ برنده‌ای در کنترل آن محسوب می‌شود. در ادامه همراه این مقاله ما باشید تا دلایل کپک زدن میوه گوجه فرنگی را بیشتر به‌اتفاق یکدیگر بررسی کنیم.
قارچ، اصلی‌ترین دلیل کپک زدن گوجه فرنگی
انواع قارچ‌های ذره‌بینی عامل اصلی ایجاد کپک گوجه فرنگی هستند. این عوامل برای رشد به گرما احتیاج دارند. این در حالی است که برخی از گونه‌های قارچ‌ها هم وجود دارند که در دمای پایین‌تر، مانند داخل انبار و سردخانه‌ها نیز روند آلوده‌سازی خود را انجام می‌دهند.
به دلیل آنکه بافت گوجه‌فرنگی‌های داخل مزرعه زنده است، فساد میوه توسط قارچ به سرعت رخ می‌دهد. گوجه‌فرنگی دارای مواد آلی است و همچنین میزان اسیدی بودن درون آن بالا است که این برای رشد کپک ضروری است. به همین دلیل است که حتی اگر میوه‌ها را برداشت کنید، امکان ایجاد کپک گوجه فرنگی وجود دارد.
البته در کنار این عامل اصلی، باید شرایط محیطی مساعدی برای رشد آن‌ها فراهم شود. در غیر این صورت قارچ توانایی جوانه زدن و گسترش را نخواهد داشت. به‌عنوان‌مثال، رطوبت، آبیاری زیاد، دمای بالا، وزش باد به منظور انتقال هاگ‌ها ازجمله عوامل اصلی هستند که در ایجاد کپک گوجه فرنگی نقش دارند.
در ادامه همراه با معرفی انواع قارچ‌ها، عوامل محیطی مساعد برای تشکیل کپک هر کدام از آن‌ها نیز توضیح داده شده است.
قارچ‌های ریزوپوس و موکور
یکی از گونه‌های قارچی که باعث کپک گوجه فرنگی حمله می‌کند، ریزوپوس و موکور است. عفونت ناشی از این قارچ‌ها این گونه است که در ابتدا باید آسیب، سوراخ یا زخم کوچکی روی بافت میوه وجود داشته باشد. سپس با ورود این قارچ‌ها به داخل بافت زنده، تعداد زیادی هاگ در درون میوه تشکیل می‌شود.
این عوامل باعث ایجاد میسلیوم‌های فعالی می‌شوند که آغازگر فرایند کپک زدن گوجه فرنگی می‌شوند. حال اگر برداشت میوه‌های رسیده را به تعویق بیندازید، این دو قارچ تمایل بیشتری دارند که ابتدا به آن‌ها حمله کنند.
این قارچ‌ها در ابتدا با ایجاد لکه‌های نرم به رنگ قهوه‌ای، وجود خود را به شما نشان می‌دهند. اگر در حضور این پاتوژن‌ها، دمای محیط و رطوبت نیز بالا رود، رشد آن‌ها سریع‌تر می‌شود. به همین سبب لکه‌ها از درون تیره و نرم می‌شوند.
به‌طوری‌که اگر به آن‌ها دست بزنید، پوست میوه حالت آبکی دارد و به راحتی از گوشت جدا می‌شود. اگر با دقت بیشتری به بافت گوجه‌فرنگی نگاه کنید، اسپورهایی به رنگ مشکی و میسلیوم‌های سفید قارچ را روی آن‌ها به وضوح خواهید دید.
قارچ Botrytis cinerea
این قارچ عامل ایجادکننده یکی از بیماری‌های رایج گوجه‌فرنگی؛ یعنی کپک خاکستری است. اگر گیاهانتان را در محیط گلخانه کاشته‌اید، تشکیل کپک گوجه فرنگی ناشی از این قارچ بسیار محتمل خواهد بود. زیرا این قارچ به طور بالقوه در بستر رشد ارگانیک بیشتر زنده می‌ماند.
این بیماری قارچی شایع، یک مسئله جدی است که در هنگام ذخیره و حمل‌ونقل گوجه‌فرنگی‌ها بعد از برداشت نیز با آن مواجه می‌شوید. درنتیجه مراقبت‌های شما تنها به داخل مزرعه ختم نمی‌شود.
قارچ خاکستری کپک گوجه فرنگی، لایه‌ای از اندام تولید مثل خود را روی بافت هدف؛ یعنی میوه گوجه‌فرنگی قرار می‌دهد. در این حالت عفونت روی همان ناحیه شروع به نفوذ به داخل و گسترش می‌کند. در درون بافت هم به دلیل شرایط محیطی مساعد، هاگ‌های قارچ جمع می‌شوند.
اگر یکی از میوه‌های آلوده را باز کنید، این هاگ‌ها را به صورت لکه‌های بزرگ و کوچک به رنگ خاکستری می‌توانید ببینید. در صورت گسترش بیماری، عفونت به سطح بیرونی نیز نفوذ می‌کند. به نحوی که اگر روی گوجه‌فرنگی دست بکشید، لایه‌ای از کپک نرم به رنگ خاکستری را مشاهده می‌کنید.
قارچ Alternaria Solani
هدف اصلی حمله این قارچ، میوه‌های رسیده و باقی‌مانده روی بوته‌ها است. البته مراحل اولیه آلودگی با دیگر بخش‌های گیاه شروع می‌شود. اما با کنترل نکردن آن، در بالای میوه‌ها لکه‌های بزرگ و فرورفته‌ای ایجاد می‌شود. اگر همچنان به این علائم آشکار بی‌توجهی کنید، امکان ایجاد کپک سیاه روی این لکه‌ها فراهم می‌شود.
جای نگران کننده اینجاست که اگر نتوانید شرایط محیطی مطلوب رشد قارچ‌ها را کنترل کنید، عفونت آزاد شده ناشی از کپک گوجه فرنگی، بیشتر و فراگیر می‌شود. تا حدی که کل گیاه به طور کامل ضعیف و بیمار می‌شود. بدین ترتیب شاخه‌ها توانایی نگهداری میوه‌ها را نیز از دست می‌دهند. درنتیجه هنگامی که به مزرعه یا گلخانه بروید، میوه‌هایی با لکه‌هایی تیره، نرم و آبکی روی زمین خود خواهید دید.
قارچ Rhizoctonia Solani
این پاتوژن عامل اصلی ایجاد بیماری رایزوکتونیایی گوجه‌فرنگی است. دو دسته از میوه‌ها در برابر این قارچ در امان نیستند. یک گروه آن‌هایی که در نزدیکی سطح خاک در حال رشد هستند. دیگری نیز میوه‌هایی هستند که به طور کامل رسیده و قرمز هستند.
این قارچ می‌تواند از طریق ریشه به داخل گیاه نفوذ کند؛ سپس از آن طریق به بافت میوه حمله کند. علاوه بر قارچ می‌تواند از تماس میوه با خاک آلوده به داخل بافت نفوذ کند. در هر دو حالت، روی میوه‌ها، لکه‌های سیاه و فرورفته‌ای ایجاد می‌شود. هر چه این بیماری گسترش یابد، لایه‌های کپکی و پرز مانند اسپورها بیشتر و بیشتر سطح میوه را پوشش می‌دهند.
قارچ‌ها در چه محیطی می‌توانند رشد کنند؟
حال که با عامل بنیادین ایجاد کپک گوجه فرنگی آشنا شدید، باید بدانید که آن‌ها در چه محیطی می‌توانند رشد کنند. اگر شرایط مطلوب آن‌ها نباشد، روند رشد و گسترش آن‌قدر آهسته است که خسارت زیادی به میوه‌ها وارد نمی‌شود.
همچنین فرصت کافی برای مقابله و کنترل آن برای شما فراهم می‌شود. در جدول زیر عوامل رشد مساعد هر قارچ برای تشکیل کپک گوجه فرنگی، توضیح داده شده است.
| نوع قارچ | شرایط مناسب بستر کاشت برای ایجاد کپک |
| قارچ رایزوکتونیا | · دمای بین 23 تا 27 درجه سانتی گراد
· زهکشی نامناسب خاک · خاک فشرده و سنگین · وزش باد، آب‌های جاری و باران |
| قارچ آلترناریا | · کمبود ازت خاک
· دمای بین ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتی گراد · وجود رطوبت بالا ناشی از باران شدید، آبیاری زیاد، زهکشی نامناسب خاک · وزش باد · عبور افراد در مزرعه |
| قارچ بیماری کپک خاکستری | · رطوبت زیاد محیط
· ثابت ماندن آب درون خاک به مدت چندین ساعت · وزش باد، تشکیل شبنم، مه، باران شدید |
| قارچ‌های ریزوپوس و موکور | · وجود گرمای زیاد در محیط نگهداری میوه برداشت شده
· رطوبت نسبی زیاد محیط |
گلخانه آوین
اگر در ارزیابی‌های دوره‌ای محصولاتتان متوجه هر گونه نشانه‌های غیرعادی در میوه‌ها شدید، بهتر است هر چه زودتر برای رفع آن اقدام کنید. زیرا از بین رفتن محصولات؛ یعنی از بین رفتن سرمایه و سود شما. گلخانه آوین با ارائه راهنمایی و مشاوره‌هایی در حوزه مشکلات گوناگون گوجه‌فرنگی، شانس نجات مزرعه شما را چند برابر می‌کند.
چگونه کپک گوجه فرنگی را درمان کنیم؟
سؤالی که بیشتر شما هنگامی که کپک گوجه فرنگی را می‌بینید، به ذهنتان می‌رسد. هنگامی که قارچ‌ها بتوانند به درون میوه نفوذ کنند و اسپورهای خود را در آنجا مستقر کنند، امکان برگرداندن آن‌ها به حالت اولیه وجود ندارد.
اگر به گوجه‌فرنگی‌های کپک زده خود نگاه کنید، متوجه می‌شوید که قابلیت عرضه به بازار را اصلاً نخواهند داشت. خودتان قضاوت کنید، گوجه‌فرنگی‌هایی با لکه‌های سیاه، نرم و همراه با کپک. چه کسی آن‌ها را از شما می‌خرد؟ بنابراین، اگر محصولاتتان به این مرحله؛ یعنی تشکیل کپک گوجه فرنگی برسد، باید قید آن‌ها را بزنید. همچنین ضروری است، هر چه زودتر آن‌ها را از بوته‌ها جدا کنید و دور بیندازید.
نتیجه حاصل از این صحبت‌ها این است که بهتر است حمله اولیه قارچ‌های معرفی شده را تشخیص دهید. در این صورت می‌توانید با اقدامتی نظیر استفاده از قارچ‌کش‌ها تا حدی، رشد و گسترش آن‌ها را کنترل کنید. البته فراموش نکنید که محیط بستر کشت را نیز طوری کنترل کنید که امکان رشد دوباره قارچ وجود نداشته باشد.
سؤالات متداول
- چه بیماری‌هایی منجر به کپک گوجه فرنگی می‌شوند؟
بیماری کپک خاکستری، پوسیدگی رایزوکتونیایی، بیماری لکه موجی
- عوامل اصلی رشد و انتقال قارچ‌ها چه چیزی هستند؟
میزان رطوبت بالا، هوای بسیار گرم، آبیاری زیاد با خاک فشرده و پخش هاگ‌ها از طریق باد، شبنم، باران
- راه مؤثر درمان کپک‌زدگی گوجه فرنگی چیست؟
قبل از گسترش این عارضه می‌توان از قارچ‌کش استفاده کرد. در غیر این صورت راهکاری برای میوه‌های کپک‌زده وجود ندارد.
سخن پایانی
ایجاد کپک گوجه فرنگی، مستقیماً روی کیفیت و میزان محصولات تولیدی مزرعه‌تان اثر می‌گذارد. به همین دلیل در مرحله رسیدن میوه و برداشت آن باید در کنترل شرایط محیطی بسیار حساسیت به خرج دهید. در این صورت در اوایل ایجاد کپک می‌توانید مانع گسترش قارچ و هاگ‌های آن به دیگر میوه‌های بوته مزرعه یا گلخانه‌تان شوید.
سایر مقالات:
| قهوه ای شدن ریشه گوجه فرنگی |
نظری داده نشده