عوامل طبیعی در بستر سازی گلخانه
توجه به عوامل طبیعی در بستر سازی گلخانه برای رشد و تغذیه گیاهان یکی از مهم‌ترین عوامل راه‌اندازی و بسترسازی گلخانه است. عوامل مهم و تأثیرگذار در محیط گلخانه شامل نور، دما، کربن‌دی‌اکسید، رطوبت، خاک و تهویه هوا هستند که باعث رشد گیاهان و افزایش محصولات می‌شوند.
اگر شما هم به دنبال راه‌اندازی و یا توسعه گلخانه خود هستید، با ما همراه باشید؛ زیرا ما در این مقاله به بررسی عوامل مؤثر در رشد محصولات گلخانه و بستر کشت گلخانهای می‌پردازیم تا به نکات مهم و عوامل طبیعی در بستر سازی گلخانه دست پیدا کنید.
عوامل مؤثر در رشد محصولات گلخانهای
عوامل مؤثر بر رشد محصولات گلخانهای عواملی هستند که باعث رشد بهتر و بیشتر گیاهان می‌شوند و بر نحوه بازدهی محصولات تأثیر دارند. عوامل زیادی بر رشد و نمو گیاهان در بستر گلخانه تأثیر دارند که به‌طورکلی به دو گروه عوامل ژنتیکی و عوامل طبیعی در بستر سازی گلخانه طبقه‌بندی می‌شوند.
بررسی فاکتورهای ژنتیکی یا عوامل درونی گیاه
فاکتورهای ژنتیکی گیاهان شامل توانایی تولید محصول و بروز خصوصیاتی مثل: مقاومت به بیماری‌ها، مقاومت در مقابل خشکی و کیفیت گیاهان هستند.
تحقیقات سال‌های اخیر نشان داده است که ژن‌ها توسط یک مکانیسم کنترل‌کننده سنتز آنزیم‌ها بر فرایندهای فیزیولوژیکی تأثیر دارند و در رشد محصولات گلخانهای اثرگذار هستند.
فاکتورهای ژنتیکی در رشد محصولات گلخانهای زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند که با استفاده از گیاهان اصلاح شده و یا بذرهای هیبریدی این محصولات را پرورش دهید. استفاده از بذرهایی که محصولات پربارتر و گیاهان مقاوم‌تری تولید می‌کنند و همچنین عوامل طبیعی در بستر سازی گلخانه از هر نظر اهمیت زیادی دارند.
اگر گلخانه‌داری بر اساس فاکتورهای ژنتیکی پایه‌گذاری شود، این فرصت به وجود می‌آید که واریته‌های جدید را در یک محیط خاص پرورش دهید و حداکثر رشد برای محصولات گلخانهای اتفاق می‌افتد.
فعالیت‌های زیادی در زمینه اصلاح ژنتیک گیاهان و نباتات انجام‌گرفته است. تغییر فاکتورهای ژنتیکی، نیازمند تخصص و دانش کافی است و بهتر است این کار را به دانشمندان این حوزه واگذار کنید.
بررسی فاکتورها و عوامل محیطی
عوامل محیطی زیادی در رشد محصولات گلخانهای اثر دارند که برخی به‌صورت مستقیم و برخی به‌صورت غیرمستقیم و با تغییر دیگر عوامل طبیعی در بستر سازی گلخانه، در رشد و نمو گیاهان اثر می‌گذارند.
مهم‌ترین عوامل محیطی گلخانه که اجزای اصلی محیط گلخانه نیز هستند شامل: دما، رطوبت، نور خورشید یا انرژی نورانی، مقدار گازهای اتمسفر، ترکیب اتمسفر، بافت خاک و عناصر مغذی گیاهان و تهویه هوا هستند. در ادامه به بررسی عوامل محیطی و نکات مهم در کنترل محیط گلخانه می‌پردازیم.
اثر دما بر رشد محصولات گلخانهای
شرایط دمایی مناسب برای رشد بهتر گیاهان در گلخانه، محدوده دمایی بین ۱۵ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد است. اگر شرایط دمایی از این محدوده پایین‌تر یا بالاتر رود، رشد محصولات گلخانهای کاهش پیدا می‌کند.
در دماهای پایین، سرعت تعرق و یا ازدست‌دادن بخار آب از روزنه‌های برگ‌ها افزایش پیدا می‌کند و در صورت افزایش دما، تنفس گیاه افزایش می‌یابد. اگر گلخانه‌دار هستید، تمام این فرایندها را با بهترین تجهیزات گلخانهای کنترل کنید.
شرایط دمایی یکی از عوامل طبیعی در بستر سازی گلخانه است که مستقیماً بر فرایندهای حیاتی گیاهان مثل: تنفس و فتوسنتز، جذب آب و عناصر غذایی، نفوذپذیری دیواره سلولی، میزان تعرق، تشکیل پروتئین‌های گیاهی و فعالیت آنزیم‌ها اثر دارند.
مطالعات نشان می‌دهد که میزان PH خاک در تابستان کاهش و در زمستان افزایش می‌یابد. فعالیت میکروارگانیسم‌های خاک که با دما در ارتباط است، ترکیب هوای خاک را تغییر می‌دهند. فعالیت‌های میکروبی که با آزادسازی گاز CO2 همراه است، در تابستان بیشتر و در زمستان کمتر می‌شوند.
اثر رطوبت بر رشد محصولات گلخانهای
رطوبت گیاهان متناسب با مقدار آب موجود در خاک است. رشد گیاهان گلخانهای در سطوح پایین‌تر یا بالاتر از نظر رطوبت خاک محدود می‌شوند. آب وسیله‌ای جهت انتقال عناصر غذایی موردنیاز گیاهان برای نگهداری آبپوشی پروتوپلاسم و ساختن کربوهیدرات‌ها است.
میزان رطوبت خاک یکی از عوامل طبیعی در بستر سازی گلخانه است که اثر زیادی بر مواد مغذی موجود در گیاهان دارد. کمبود رطوبت موجود در گیاه باعث کاهش رشد طول سلول، کاهش تقسیم سلولی و در نتیجه کاهش رشد گیاه می‌شود.
هرچه میزان رطوبت خاک افزایش یابد، جذب آنیون و کاتیون افزایش پیدا می‌کند. وقتی که خاک کاملاً از آب انباشته شود، ریشه گیاه تحت‌تأثیر قرار گرفته و جذب یونی کاهش می‌یابد.
آب اساسی‌ترین نیاز محصولات است. در صورت استفاده از خاک طبیعی برای رشد محصولات، باید آب کافی متناسب با نیاز گیاه در دسترس قرار بگیرد. یکی از بهترین روش‌های تأمین آب موردنیاز برای محصولات گلخانهای، آبیاری قطره‌ای است. به کمک این روش آب به‌صورت مستقیم به گیاه رسیده و جذب خاک نمی‌شود.
اثر نور بر رشد محصولات گلخانهای
شدت و کیفیت تابش نور یکی از عوامل طبیعی در بستر سازی گلخانه و رشد محصولات گلخانهای است. اکثر گیاهان قادر هستند که در شدت نور کم خورشید رشد خوبی داشته باشند.
اگر از انواع بذرهای هیبریدی جهت پرورش گیاهان گلخانهای استفاده می‌کنید، شاید بتوانید گونه‌های مقاوم‌تر در مقابل نور کم را در گلخانه پرورش دهید.
شدت تابش نور در راستای مدت تابش نور به محصولات گلخانهای مهم است. عکس‌العمل گیاهان به نور در طول روز را فتوپریودیسم می‌گویند. گیاهان بر اساس واکنش خود نسبت به نور به روزهای کوتاه، بلند و یا متوسط سال تقسیم‌بندی می‌شوند.
اگر می‌خواهید نور موردنیاز و شرایط مناسب نور در داخل گلخانه فراهم شود، می‌توانید هنگام ساخت گلخانه مکانی رو به خورشید بیابید و یا از لامپ‌های ال‌ای‌دی و تجهیزات روشنایی و گرمایی گلخانه بهره‌مند شوید.
اثر گازهای گلخانهای بر رشد محصولات گلخانهای
کربن‌دی‌اکسید یکی از عوامل طبیعی در بستر سازی گلخانه است که معمولاً از طریق فعالیت فتوسنتزی گیاه با مولکول‌های آلی پیوند برقرار می‌کند. اگرچه این مقدار گاز حدود ۰.۰۳ است؛ اما غلظت آن ممکن است از ۰.۵ تا چندبرابر نیز افزایش یابد.
اگر مقدار فتوسنتز گیاهان زیاد باشند، تا حد زیادی مقدار غلظت این گاز کاهش می‌یابد. به‌طورکلی تحقیقات نشان می‌دهد که افزایش غلظت گاز کربن‌دی‌اکسید اثر محسوسی بر رشد محصولات دارد و اثر آن در گلخانه‌های بزرگ‌تر با محصولات بیشتر می‌تواند افزایش حساس‌تری داشته باشد.
شرایط خاک برای رشد محصولات گلخانهای
خاک یکی دیگر از عوامل طبیعی در بستر سازی گلخانه است که با قابلیت جذب مواد مغذی موردنیاز گیاه بر رشد آن تأثیر زیادی دارد.
کاهش قابلیت جذب فسفر در خاک‌های اسیدی غنی از آلومینیوم و آهن یا خاک‌های قلیایی غنی از کلسیم، کاهش قابلیت جذب منگنز موجود در خاک‌های دارای مواد آلی زیاد با PH بالا و کاهش قابلیت جذب مولیدن با کاهش PH خاک، نمونه‌هایی از این موضوع هستند.
شرایط PH خاک روی انتخاب نوع کود مناسب برای محصولات گلخانهای اثر می‌گذارد. انواع کود گلخانهای شامل: کود حاوی فسفات، کودهای نیتروژن‌دار یا کودهای نیتروژن آمونیاکی در دسترس هستند. انتخاب کود مناسب به رشد گیاه و شرایط گیاه در مراحل مختلف بستگی دارد.
برای رشد بهتر محصولات گلخانهای بهتر است عناصر مغذی مثل: سولفات پتاسیم نیتروژن، یون‌های نیترات پتاسیم، فسفات یا دیگر عناصر را به خاک اضافه کنید.
اثر تهویه هوا بر رشد محصولات گلخانهای
جریان هوا یکی دیگر از عوامل طبیعی در بستر سازی گلخانه است که باید در محیط گلخانه همواره در گردش باشد؛ به همین دلیل در فضای گلخانه بهتر است از سیستم‌های تهویه هوا استفاده شود و هر چند وقت یکبار هوای آن تازه شود تا به بهترین شکل ممکن، محیط گلخانه کنترل شود.
این نکته را مد نظر داشته باشید که هر چه محیط گلخانه بزرگ‌تر باشد، باید از سیستم تهویه مناسب‌تری استفاده شود.
آب‌وهوا دو عامل تأثیرگذار و مهم در کنترل محیط گلخانه هستند که رشد و پرورش محصولات مختلف، بدون این دو عامل امکان‌پذیر نیست؛ بنابراین بهتر است از کافی بودن این دو عامل در محیط گلخانه اطمینان حاصل کنید.
بستر کشت گلخانهای
بستر کشت گلخانه، محیطی است که گیاه در آن قرار می‌گیرد و مواد مغذی موردنیاز خود را از آن محیط و عوامل طبیعی در بستر سازی گلخانه دریافت می‌کند. در واقع به فضایی که ریشه گیاه در آن قرار می‌گیرد بستر کشت می‌گویند.
آماده‌سازی بستر کشت گلخانهای در انواع مختلف برای جبران نبود خاک مناسب در مکان ساخت گلخانه انجام می‌شود.
در زیر به بررسی انواع بستر کشت گلخانهای که شامل بستر کشت معدنی، مصنوعی و آلی هستند می‌پردازیم:
- بستر کشت معدنی دارای انواع صخره‌ها و سنگ‌ها است که شامل بستر کشت سنگ‌ریزه، بستر کشت ماسه، بستر کشت پرلایت، بستر کشت پشم سنگ، بستر کشت زئولیت، بستر کشت ورمی کولایت و بستر کشت پوکه معدن می‌شوند.
- بستر کشت مصنوعی در واقع همان بستر پلاستیک منبسطف، فرمالدئید اورهاست، بستر کشت اسفنج و پلی‌اورتان هستند.
- بستر کشت آلی شامل بستر کشت پیتیعنی بقایای پوسیده گیاهان در شرایط غیرهوازی در آب و بستر کشت تراشه چوب یا خاک‌اره درشت هستند.
بسترسازی محیط گلخانه با گلخانه آوین
گلخانه آوین با بهره‌گیری از تجربه و تخصص خود، بهترین خدمات را جهت افزایش کارایی و بهره‌وری گلخانه شما انجام می‌دهد. اگر شما هم به دنبال راه‌اندازی و توسعه گلخانه خود هستید، قبل از هر چیز باید از دانش و تخصص مرتبط با عوامل طبیعی در بستر سازی گلخانه آگاه شوید.
به کمک کارشناسان باتجربه و متخصص گلخانه آوین می‌توانید از بهترین مشاوره و خدمات در این خصوص دست پیدا کنید.
سخن پایانی
عوامل طبیعی در بستر سازی گلخانه و رشد محصولات گلخانهای شامل: نور، دما، کربن‌دی‌اکسید، رطوبت، خاک و تهویه هوا هستند. واکنش هریک از محصولات گلخانهای در عوامل محیطی مختلف، متفاوت است. به‌عنوان‌مثال برخی از گیاهان در نور زیاد و برخی در شرایط سایه نگهداری می‌شوند.
ما در این مقاله به بررسی عوامل مهم در بسترسازی گلخانه و بستر کشت گلخانهای پرداختیم تا در صورت راه‌اندازی و توسعه گلخانه خود، از نکات مربوط به محیط گلخانه بهره‌مند شوید.
سؤالات متداول
۱. مهم‌ترین عوامل طبیعی در بستر سازی گلخانه چیست؟
نور، دما، کربن‌دی‌اکسید، رطوبت، خاک و تهویه هوا
۲. اثر رطوبت بر رشد محصولات گلخانهای چیست؟
کمبود رطوبت موجود در گیاه باعث کاهش رشد طول سلول، کاهش تقسیم سلولی و کاهش رشد گیاه می‌شود.
۳. چگونه می‌توان نور موردنیاز برای ساخت گلخانه را فراهم کرد؟
هنگام ساخت گلخانه مکانی رو به خورشید بیابید و یا از لامپ‌های ال‌ای‌دی و تجهیزات روشنایی و گرمایی گلخانه بهره‌مند شوید.
نظری داده نشده